तपाईँलाई इमेलमै पछिल्लो ब्लग, लेख र तस्बिर पठाउन पाउनु मेरोलागि खुशीको कुरा हुनेछ । बाकसमा आफ्नो इमेल ठेगाना हाल्नु होला । धन्यवाद 🙂
तपाईँको इमेलमै मेरो ब्लग/लेख
Leave a reply
दसैँ उपहारको किताब सूची
मैले एकजनालाई यो दसैँमा पढ्न दिएका पुस्तकहरू
रक्षा क्षेत्रको एउटा अाधिकारिक पाटोमा काम गर्ने एकजना सा’पलाई यसपालीको दसैँमा पढ्न भनि पाँचवटा किताब उपहार दिएँ । केही सातायता “खै, मेरोलागि किताब छैनन्?” भनि उनले करकर गरिरहेका थिए । उपहारमा मैले पढीसकेका र तत्काल मैसँग भएका केही शीर्षक परेका छन् । यी मध्ये केहीको नाम सुन्दैमा उनले ‘अोहो, खुबै सुनेको तर अहिलेसम्म पढ्न पाएको छैन’ भनि प्रतिकृया दिए । बाँकी, मैले हल्का पृष्ठभूमी बताउदै पढ्न जोडदार सिफारिस गरेका पुस्तक हुन् । यही मौकामा यी किताबारे मेरा ‘दुइ शब्द’ भनिहाल्ने निर्णय गरें ।
सुधीर शर्माको प्रयोगशाला
प्रयोगशाला को सबभन्दा सवल पक्ष, मलाई लागेको, यसमा सामेल सूचना र जानकारी हुन् । तिनलाई जसरी प्रस्तुत र प्रतिवेदन गरिएको छ त्यसले यो किताबलाई सर्वथा पठनीय र रोमाञ्चक बनाएको छ । साथै सरल भाषाले किताबलाई जोकसैले बुझ्ने तुल्याएको छ । गैरअाख्यान लेखनमा कल्पना (द्वयार्थ छैन है!) को पनि सही प्रयोग हुनुपर्छ । अन्यथा त्यो रुखो हुन्छ जसलाई पढ्दा रमाइलो होइन सजाय पाएको अनुभव हुन्छ। पैसा हालेर आफैलाई सजाय दिने मुर्ख्याइँ कसले गर्छ ? गैरअाख्यानमा प्रयोगशाला र अाख्यानमा पल्पसा क्याफे मलाई उस्तै लाग्छन् । क्याफे जस्तै चिरप्रतिष्ठित र पढ्नै पर्ने किताब भएको छ प्रयोगशाला । दुबै अाअाफ्नो क्षेत्रमा मानक बनेका छन् जसलाई भेट्टाउनु या नाघ्नु पुस्तककै लेखकहरूलाई चुनौतीपूर्ण हुने या भएको देखिन्छ ।
केही साता अघि मैले काठमान्डूका दुइजना परिचित युवतीहरूको वार्तालाप संयोगले सुनें । एउटी व्यापारिक क्षेत्रसँग नजिक रहेर काम गर्छिन् त अर्की मानवअधिकारको संसारमा । त्यो क्षण उनीहरूबीच नेपाली राजनीतिबारे कुरा चलिरहेको थियो । पछिल्लीले फ्याट्ट एउटा प्रश्न गरिन् जो म यहाँ उल्लेख गर्दिन । जवाफ निकै लामो, झन्डै पुस्तक अाकारकै हुन्थ्यो । तर अघिल्ली त्यो झन्झट मोल्न तयार थिइनन् । त्यसैले उनले यस्तो सटिक जवाफ दिइन्- “प्रयोगशाला पढ न । सबै छ त्यो किताबमा ।”
माअोवादी अान्दोलनको पृष्ठभूमीमा नेपाल-भारत सम्बन्ध मात्र हैन समग्र नेपाली राजनीति बुझ्न प्रयोगशाला एक ‘अावश्यक पाठ्य’ भएको छ । Continue reading
उबर दिल्ली
त्यो वेलुकी म खान मार्केटको फकिर-चन्द एन्ड सन्सबाट वाकिेङ् द हिमालयज च्यापेर निस्केको थिएँ । झोलामा द अोसन अफ चर्न थियो र थिए द टु-इयर माउन्टेन, हाफ लायन अनि कोर्मा खीर एन्ड किस्मत । अलि ठूलो पसलमा गएपछि अाफ्नो छनोटका किताव मात्रै किनेर पुग्छ र? त्यही दिन त्यो पसलमा टुपुल्किएको ग्यारिसन्ड माइन्ड्स् लगायतका अरू केही मगाइएका पुस्तक पनि थिए मसँग । सानोतिनो व्यंग्य नै मान्नुपर्छ खातको सबैभन्दा माथि अघि साँझ नेहरू प्लेसमा किनेको पेपरह्वाईटको कालो खोल थियो । अर्थात झोला गह्रौं थियो । पसिना तर्तरी चुहिने त्यो गर्मीमा लगभग दुइसय मिटर पर्तिरको भूमिगत शहरी रेल स्टेशनसम्म पनि हिड्ने मेरो इच्छा थिएन । अाखिर मेट्रो रेलले पनि मलाई मेरो गन्तव्यसम्म पुर्याउदैनथ्यो क्यारे ।
[यो लेखको अघिल्लो भाग अर्थात गुनासो संस्करण यहाँ छ “उबरमान्डू” ]
बाबु र म । फोटोभित्रको फुच्चे फोटोमा हामी अघिल्तिरको सडक । ग्यालेक्सी एस सेभेनको दोहोरो क्यामेरा अवतारमा खिचिएको फोटो ।
यो लेख बाकसपछि निरन्तर छ । तपाईँलाई इमेलमै पछिल्लो ब्लग, लेख र तस्बिर पठाउँदा म खुसी हुनेछु । बाकसमा आफ्नो इमेल ठेगाना हाल्नु होला । यो लेख इमेल इन्बक्समै पढिरहुन भएको छ भने केही गर्न पर्दैन । धन्यवाद🙂
पाँच बर्षअघि म दिल्लीको अस्थायी बासिन्दा हुँदा त्यस्तो अवस्थामा मैले सडकमा निस्केर हात हल्लाउदै टेम्पु रोक्नुपर्थ्यो । नभए ट्याक्सी खोज्नु पर्थ्यो । अटोमा तातो हावा खादै सात किलोमिटर कुद्न मलाई मन भएन । ट्याक्सी खोज्ने जाँगर पनि लागेन । फेरि वेपत्ताको महंगो ट्याक्सी किन चढ्थ्यें? दिल्ली अोर्लेको पहिलो दिनै मुस्किलले चार किलोमिटर यात्रा गर्दा ट्याक्सीलाई अाठसय रूपैयाँ तिरेकै थिएँ । उसको मिटरमा मलाई विश्वास थिएन तर के झगडा गरिरहनु त्यो गर्मीमा ।
त्यसैले मैले खल्तीबाट मोवाइल फोन निकालें जसमा भोडाफोनको फोरजी सेवा उपलब्ध थियो । फोनमा मैले उबर एप्प खोलें । अनि ‘देखि’मा खान मार्केट र ‘सम्म’मा अाइटीसी मौर्य लेखें । छिनमै मैले जानकारी पाएँ, स्विफ्ट डिजायर चलाउने अरविन्द म भन्दा तीन मिनेट टाढा छन् । हेर्दाहेर्दै उनी एकै मिनेट टाढा भए । जरूरी त थिएन तर उनले मलाई फोन गरे । मैले अाफू उभिएकै विन्दु उल्लेख गरें । केही बेरमै उनको गाडी सडकको अर्कोपट्टी मेरै सामुन्ने उभियो ।
त्यसरी ११ अगस्टको राती नौ बज्नै लाग्दा म अरविन्दको डिजायरमा छिरेको थिएँ । Continue reading
उबरमान्डू
धेरैपछि फेरी एक पटक दिल्लीको गर्मीमा अाफैसँग सिकसिको लाग्नेगरी पसिनाले फतक्कै भिजेको डेढ दिन के भएको थियो मलाई काठमान्डूका कतिपय कुराहरू खड्किन थालेका थिए ।
१४ सय मिटरमा अवस्थित उपत्यकाको प्रशंसा गरेर नथाकिने मुख्य कुरा यहाँको मौसम हो जस्तो लाग्छ मलाई । सजिलै पुगिने र चढ्न सकिने वरिपरीका हरिया डाँडाहरूलाई पनि म यो ठाउँको सवल पक्ष मान्छु । काठमान्डू खाल्डो घेर्ने पहाडहरूको महत्व मेरालागि अाफू कहाँ छु भनि ठम्याउने कुरासँग पनि जोडिएको छ । पहाडमा पलाएका अनि हुर्केकाहरू सबैलाई यस्तै हुन्छ कि मैलाई मात्र हो मैले खुट्याइसकेको छैन । दक्षिण बग्ने लिखु खोलाको दाईने किनारबाट उम्रिएर पश्चिमतर अडेस लागेको रामेछापेली पाखोमा जन्मे-हुर्केको मेरालागि म कुन उचाईंमा या ठ्याक्कै कहाँ छु भन्ने ठम्याउन सबैभन्दा महत्वपूर्ण सन्दर्भ विन्दु हुन्थ्यो, लिखुको द्रेब्रेकिनारबाट अग्लिएर पूर्वतिर लमतन्न फैलिएको अोखलढुङ्गे पाखोको टुप्पो । पूर्वतिर फर्केको घरको अाँगनमा उभिएर त्यो अोखलढुङ्गे भिरालोमा अाँखा सार्दै टुप्पैसम्म पुर्याएर त्यो पानीढलो पछ्याउदै उत्तर बढ्दा पुगिने हिमालमै पुगेर ठोक्किएपछि मात्रै म निश्चित हुन्थे अाफ्नो अवस्थितिप्रति । काठमान्डूमा पनि पहाडी टुप्पाहरूले मलाई “ए, म यहाँनिर छु है” भनि खुट्याउन साह्रै सघाउँछन् ।
पहाडहरूसँगको सामीप्य त्यस्तो बानी परिसकेको छ ।
जब म पहाड नदेखिने ठाउँमा पुग्छु मलाई अाफू ठ्याक्कै कहाँनिर छु भनि पत्तालगाउन कठिन हुन्छ । त्यस्तो बेला अाकाश अलि धुम्म परेको छ भने त उकुसमुकुस हुन बेरलाग्दैन । कुनैबेला म दिल्लीको अस्थायी बासिन्दा हुँदा पनि मलाई पहाडहरूको अभाव खड्केको थियो । घरैमात्र देखिन्छन् जहीं पनि । त्यो पनि सम्झनलायक अाकार, व्यक्तित्व र उचाई भएका त झन् पटक्कै हैनन् ।
लिखु खोला माथि कुहिरो
सैलुङ डाँडाबाट देखिएका झन् अग्ला डाँडाहरू ।
हो, फोन खोलेर गुगल नक्सामा अमेरिकाले संसारलाई सित्तैमा उपलब्ध गराईरहेको पृथ्वीमा अाफ्नो भौगोलिक/शारीरिक स्थान पहिल्याउने प्रणाली (ग्लोवल पोजिसनिङ् सिस्टम/जीपीएस) मार्फत अाफू कहाँ उभिएको ठम्याउन नसकिने हैन । केही महिना अघि काठमान्डूबाट नेपालका केही ठाउँहरूमा हेलिकप्टरबाट दौडादौड गर्दा मैले फोनकै जीपीएस अनि गुगल नक्साको संयोजनले अाफू अहिले ठ्याक्कै कुन पहाड माथि छु भनि ठम्याउँदा एकखाले रोमाञ्च महशुस नभएको हैन । तैपनि नाङ्गा अाँखाले पहाडको टुप्पो हेरेर अाफूलाई पहिल्याउन बानी परेको र रमाउने मनलाई जीपीएसले पूर्ण सन्तुष्टि नदिंदो रैछ । प्रविधीका कयौं पक्षहरूसँग जीवनले पूर्णरूपेण सहजता महशुस गर्न समय लाग्दो रहेछ । Continue reading
Ghangaru berries are a familiar sight in the Nepali hills. The ugly, unfriendly and thorny bush transforms itself into something incredibly attractive and appealing as its berries ripe. I love eating them. Popular Ghangaruko lauros (the Ghangaru sticks) are made out of its sturdy twigs. I could be wrong but it looks to me that, like Lapsi, Ghangaru is one of those plants that is found primarily in the Himalayan region (and the Nepali hills). Of the many species of firethorn, the one found in Nepal is called the Nepali Firethorn.
नेपाली विकिपिडियाबाट: घँगारु पहाडमा पाईने एक जंगली फल हो। नेपालका अधिकांश प्रहरीहरूले यसैको लौरो प्रयोग गरेको देखिन्छ। पश्चिम नेपालतिर “आरु र घँगारु कालको भाई, साउनको पाप्रो रैबार लगाई” भन्ने उखान नै रहेको छ।
Ghangaru berries
Panche baaja पञ्चे बाजा
Men blow Narsinghas in Dhampus village, Nepal. According to this page (http://bit.ly/2ak5iWj), the name Narsingha means “buffalo horn,” but the instrument is much larger than the horn of a buffalo. The same page states: The Narsingha is a long curved natural horn with a conical bore, which varies widely in size, shape and usage in ensembles throughout Nepal.
A wedding ceremony? An auspicious occasion? Someone very important, a thulo manchhe, coming in the village? Play the panche baja (the five -musical- instruments). That’s still the case in many Nepali villages. These photos are from Dhampus village, north of Pokhara that offers beautiful views of the Annapurna range. When I was there last year around this time, the mountains were hidden in the clouds. Mesmerizing dhoon of panche baja played to welcome some thulo manchhes I was traveling with compensated the lack of great mountain views. I again saw panche baja played in a village in Lamjung earlier this year when to welcome a thulo manchhe.
Men play Damaha drums
A mare breastfeeding a foal in Chandanbari, Nepal.
तपाईँलाई इमेलमै पछिल्लो ब्लग, लेख र तस्बिर पठाउन पाउनु मेरोलागि खुशीको कुरा हुनेछ । बाकसमा आफ्नो इमेल ठेगाना हाल्नु होला । धन्यवाद 🙂
An ‘AirTruck’. Headed to China.
One recent afternoon I spotted a few beautifully decorated trucks not very far from the China border north of Kathmandu. They were stuck there. Mudslides had blocked a long stretch of the narrow road, or what we in Nepal unashamedly call a highway.
I asked a driver why his truck along with others had images of envelopes and the Nepal Airlines planes painted on their bodies. Some lorries had the flag of Nepal in various forms painted on them. “It’s just one of those paint templates available in the workshop in Kathmandu,” he said. “I like this one.” His truck had a stretched flag of Nepal and the national flag carrier’s corporate emblem portraying the sky god Aakash Bhairav.
The Kathmandu-Kerung highway has become busier lately. The Araniko highway remains out of order since the April 2015 earthquakes. It means that business has shifted to Kerung, which brought along a large number of lorries on this road. As if that was not enough, the Indian blockade happened last year forcing even more trucks to run on this fragile, winding and difficult road. This is being expanded and improved. But that’s another story.
A truck driver waiting for the green signal.
I saw this lorry on Prithvi highway, near Kathmandu:
This one came from India.
सूर्यास्त
Rays of the setting sun hit Mt Machhapuchhre
तपाईँलाई इमेलमै पछिल्लो ब्लग, लेख र तस्बिर पठाउन पाउनु मेरोलागि खुशीको कुरा हुनेछ । बाकसमा आफ्नो इमेल ठेगाना हाल्नु होला । धन्यवाद 🙂
अाैला छिनमै सकिन्छन् काठमान्डूका खरावी गन्न थाल्ने हो भने ।
जस्तो कि, अचेल काठमान्डूमा वर्षा थामिएपछिकाे घमाइलोमा सकडहरू धुलाम्ये हुन्छन् । कार्यालय समय सकिएलगत्तैको हतारोमा तिनै सडकमा गाडी र बाईकहरू अटेसमटेस गर्दै घिस्रिरहेका हुन्छन् । मानिसहरू पनि दिनैभरी जस्तो कम्युटरमा अाँखा गाडेर निस्केका हुन्छन् । धुवा र धुलोबाट बच्न बटुवाहरूले मास्क लगाएका हुन् कि मुखुन्डो छुट्याउन कठिन हुन्छ । अत: त्यस्तो प्रतिकुल परिस्थितिमा धेरैलाई एकछिन अडिएर सूर्यास्त हेर्ने फुर्सद कसरी होस् । कतिलाई त रहर पनि हुन्न होला ।
साँझ छ बजेदेखि पौने सातसम्मको क्षण काठमान्डूको पश्चिमी अाकासमा, डाँडाहरूको टुप्मैमा कमजोर घाम अस्ताउनै लागेको हुन्छ । कमजोर तर बेजोड सुन्दर । मनमोहक । नाङ्गा अाँखाले सिधै हेर्न सकिने कमजोर । अाखाँ जुधाइरहन पनि हुने र त्यसै गर्न मनलाग्ने । राअाअाअातो । रातो? पहेहेहेलो । ल ल थुप्रै रंगहरूको मिस्रण जस्तो । त्यसले फालेका किरणहरूमार्फत गर्मी हैन शितलता फैलेको जस्तो हुने के । हात लम्काएर मुठ्ठीमा बाधौं जस्तो । छाम्न सकिने भए ‘नरम रैछ’ भनिने खालको ।
होअोअोअो त्यो डुब्नलागेको घाम मलाई अौधी मनपर्छ । कतिसम्म भने यो ऋतुमा धेरैजसो दिन म त्यही क्षण पर्खेर बस्छु । सकेसम्म नछुटाउने प्रयास गर्छु । उपत्यकामा सबैभन्दा राम्रोसँग त्यो दृश्य कहाँबाट देखिएला भन्ने पत्ता लगाउन खुवै चासो दिन्छु । (थाहा भए प्रतिकृयामा उल्लेख गर्दिनुस् ।) तर समयलाई रोक्न कहाँ सकिन्छ ? केही मिनेटमै त्यो घाम अाकाशमै विलाईहाल्छ । जे होस्, सूर्य अन्धकारमा डुब्नुअघि वा भनौं मलाई अधेरोमा डुवाउनुअघि सूर्यास्तले यो शहरका सारा कमजोरी र यहाँको बसाइका सबै चुनौतीहरूलाई विर्साइदिन्छ है । त्यति चैं गर्छ ।
त्यो रोमान्चक क्षण अवेर साँझसम्मै र धेरैजसो अवसरमा त ननिदाउँन्जेलसम्म मनमै रहन्छ ।
अस्ताउदै गर्दाको पलको कुरागरी साध्य छैन । एकैछिन त मन यति फुरूंग हुन्छ उभिईरहेको थुम्कोबाट स्पाईडर म्यान झैं उफ्रिउँ अनि हत्केलाबाट सूर्य लक्षित एउटा लामो जालो फ्याँकू । सके त्यसलाई त्यही रोकूँ नभए जालोमा झुन्डिदै त्यही पुगूँ । चाहनाहरू त्यसले असीमित सिर्जना गरिदिन्छ ।
वितेका थुप्रै दशकयता कुरूप बन्दै गरेको शहरमा सूर्यास्त चै किन सुन्दर रहिरहेको होला ? के यो संसारकै मनोरम सूर्यास्त हो ? काठमान्डूको भ्यागुतोले त त्यही निस्कर्ष निकालिसकेको होला ।
सूर्यास्त
साना डाँडाले घेरिएको उपत्यकामा माैका मिले सूर्योदय र सूर्यास्त दुबै हेर्न पाइन्छ । नेपालका कतिपय पहाडी भिरालोमा बस्नेहरूकालागि चाँहि ती दुई मध्ये एउटा छनोट गर्नु बाध्यतै हुन्छ । म हुर्किएका ठाउँहरूमध्येको एउटामा बस्तीमा सूर्यकिरण ढिला अाउने र छिटै जाने हुन्थ्यो । पूर्व र पश्चिम दुबैतिर अजंगका डाँडाहरू थिए । घाम अाफूसम्म अाइपुग्दा अाघा विहान कटिसकेको हुन्थ्यो । त्यो अाफूबाट छुट्टीदा अाघा दिन बाँकी नै हुन्थ्यो । तर घाम उदाउदै गर्दाको भान जो अनुभव गरिन्थ्यो पश्चिमतिरतको पहरोलाई हेरेर त्यो सहजै कहाँ विर्सिइदोरहेछ र । त्यो अनुभव एउटा रूचिपूर्ण कथा पढेजस्तै हुन्थो । कथा कतिबेला सकिएला भन्ने हतारमा पान्ना पल्टाएजस्तै घाम कतिबेला पहरो अनि पहाडको भिरालोमा चिप्लिदै अाफूसम्म अाईपुग्ला भन्ने काैतुहल हुन्थ्यो । कतिपय विहान पहरामा घाम त्यसरी सरेको हेरेरै वित्थे । धेरै बर्षपछि थाहा भयो झन अग्ला र चम्किला डाँडाहरूको बीचमा उभिदा सूर्योदय र सूर्यास्तको नियमित प्रकृया झन बढी नाटकिय, रंगीन र रौनकपूर्ण हुदोरहेछ भन्ने ।
सम्झिन्छु अन्नपूर्ण अाधार शिविरको त्यो साँझ । हामी सबै पूर्व फर्केर घाम अस्ताएको हेरिरहेका थियौं । नाजुक सूर्यकिरण माछापुछ्रेको गर्धनमा ठोक्किएका थिए । त्यो विशिष्ट पहाडको अरूबेला अप्रेरणादायी अनि हिउँ अडिन नसक्ने पहरो भाग समेत अाखै नहटाई हेरिरहुँ जस्तो राम्रो भएको थियो । माछापुच्छ्रेको सुन्दर मुहार हेरेर बानीपरेकाहरू त्यो हिमालको अाधार शिविरबाट उसको विनाकुनै व्यक्तित्वको ढाड हेर्दा म जस्तै निराशाले पिरोलिन सक्छन् । तर अस्ताउदो सूर्यका किरण ठोक्किएको त्यो क्षण त्यो ढाड समेत नयनप्रिय भएको थियो । भोलिपल्ट विहान सबैका मुन्टा सूर्योदय हेर्न पश्चिम फर्केका थिए । ताजा किरणहरू भव्य अन्नपूर्णको पूर्वी टुप्पोेमा ठोक्किदै विस्तारै तलतल सर्दै थिए । हरेक सेकेन्ड कौतुहलपूर्ण थिए । Continue reading
बारीको पाटामा
बारीको पाटामा एउटा एमअाई १७ ।
A helicopter ride is not an everyday event. Rarer is when you fly several times in a matter of days in different whirlybirds. Add hill-hopping to that. And these details: walk in a national park looking for tigers in the afternoon and wake up in the morning atop a hill to find the mighty Manaslu staring at you. Hike in the Himalayan foothills, sort of, with an international celebrity who is being followed by the TV cameras. What could be more exotic, right? But this view behind me, of an MI 17 parked in the middle of a corn field surrounded by massive hills and not far from mud and stone houses partially damaged by the quakes, is what I find to be the most stunning of all drishyas that I have seen in the past few months. It will remain with me for some time to come.
