नेपालका राष्ट्रपति रामबरण यादवले गए साता भारतको (पहिलो विदेश) राजकीय भ्रमण गरे । भारतमा रहदाँ उनले थुप्रै नेताहरुलाई भेटे । तर दिल्लीमा सबै कुरा नेपालले चाहेजस्तो भएन । भ्रमणमा आउने नेपाली सरकारी टोली प्रायः अलमलमा परेको महसुस गर्न सकिन्छ किनभने सदस्यहरू प्रायः नयाँ या अनुभवहीन हुन्छन् । भ्रमण सकिनु एक दिनअघिसम्म पनि नेपाली टोलीका उच्च सदस्यलाई भ्रमणका उपलब्धिबारे थाहा नभएजस्तो लाग्थ्यो । प्रधानमन्त्रीसँगको भेटमा के कुरा भयो होला ? मैले राष्ट्रपतिका राजनीतिक सल्लाहकार हरि शर्मालाई सोधे । सुरुमा त तिनले मलाई यसरी पन्छाउन खोजे मानौं मैले ‘तपाईले कति कर छल्नुभएको छ ?’ भनी सोधेको हुँ । एकैछिनमा तिनले अर्को जवाफ दिए, जसले मलाई थप अचम्मित पार्‍यो- ‘भारतीय अखबारहरूमा हेर्नुस् न । सबै तिनमै आएको छ नि !’

दिनेश वाग्ले
द वाग्ले नोट्स

राष्ट्रपति रामवरण यादव गत साता नयाँदिल्लीमा रहँदाको एउटा क्षणले नेपाल-भारत सम्बन्धको वास्तविकता झल्काउँथ्यो । दोस्रो तथा सबैभन्दा महत्त्वपूर्ण दिन ताज प्यालेस होटलमा राष्ट्रपति सत्तारूढ गठबन्धन तथा कंग्रेस पार्टीकी अध्यक्ष सोनिया गान्धीलाई पर्खिरहेका थिए । सोनियाको सुरक्षा गर्ने भारतीय विशेष सुरक्षा दस्ताका प्रहरीहरूले होटल गेटदेखि बैठक हलसम्म खानतलासी गरिरहेका थिए । दस्ताले सोनिया आउनै लागेको जानकारी दिएपछि राष्ट्रपति यादव र उनको परिवार हलमा आए । त्यहाँ उनीहरूले लगभग ११ मिनेट सोनियालाई पर्खिए । एक राजनीतिक दलकी नेता राष्ट्रप्रमुखलाई भेट्न उनी बसेकै ठाउँमा जानु चल्तीको कूटनीतिक नियम (प्रोटोकल) हो ।

‘तर, राष्ट्रप्रमुखलाई त्यति धेरै पर्खाउनु कूटनीतिक शिष्टाचार होइन,’ दिल्लीस्थित नेपाली दूतावासका एक अधिकारीले भने, ‘अब यहाँ सोनियाले भेट्नु नै ठूलो ठानिएको बेला त्यसको के कुरा गर्नु ।’ भारतमा सबैभन्दा सुरक्षा खतरा भएको ठानिने सोनिया घरबाट निस्कँदा सडक खाली नगराई तर ट्राफिक बत्तीहरू केही क्षण बेकामे (पिलिक पिलिक) तुल्याउँदै भारतीय उपराष्ट्रपतिलाई झैं ‘क्लियर प्यासेज’ मार्फत हुइँक्याइन्छ । प्रधानमन्त्री र राष्ट्रपति निस्कँदाचाहिँ रुटलाई भीआईपी दर्जा दिँदै खाली तुल्याइन्छ । सोनियाको जनपथस्थित घरबाट ताज आउन लगभग १२ मिनेट लाग्छ । त्यसरी हेर्दा सुरक्षा दस्ताले सोनिया घरमै छँदा राष्ट्रपति यादवलाई उनको सुइटबाट ओरालेर बैठक हलमा ल्याएको बुझ्न सकिन्छ ।

सोनिया आएपछि राष्ट्रपतिले उनीसमक्ष आफ्ना छोरा, छोरी र अर्की नातेदारलाई चिनाए र ‘यिनीहरू फोटो खिच्न चाहन्छन्’ भन्दै उनीहरूलाई सोनिया र आफ्नो कुर्सीपछाडि आउन संकेत गरे । त्यसैबीच राष्ट्रपतिका छोरा चन्द्रमोहनले सोनियालाई अंग्रेजीमा भन्न भ्याए, ‘तपाईंले (भारतमा) जे गरिरहनुभएको छ त्यसको हामी निकै सराहना गर्छौं ।’ तस्बिर खिचेपछि राष्ट्रपतिको परिवार बाहिरियो र मन्त्री शरदसिंह भण्डारीसहितका सरकारी प्रतिनिधिहरू नेपाली झन्डातिरको सोफामा बसे । राष्ट्रपतिका एक्ला नेपाली ‘सेरेमोनियल’ सुरक्षाकर्मी गेटनजिकै उभिएका थिए, जसले पनि नेपालको वास्तविक सुरक्षा अवस्थाको संकेत दिएको भान भयो ।

‘अमेरिकी राष्ट्रपतिहरू आउँदा भारतीय पक्षको हालत त्यस्तै भा’को थियो,’ माथिको वर्णन मबाट सुनेपछि बिल क्लिन्टन र जर्ज डब्लु बुसको भारत भ्रमण सम्झिदै एकजना भारतीय पत्रकारले भने, ‘कूटनीतिक अवसरहरू पनि शक्ति प्रदर्शन गर्ने मौका बन्छन् ।’ दस वर्षअघि क्लिन्टन र चार वर्षअघि बुस आउँदा कार्यक्रम र परिस्थितिको पूर्ण निणन्त्रण अमेरिकी सुरक्षाकर्मीहरूले लिएका थिए जसप्रति भारतीय पक्षले गुनासो गर्नुपरेको रिपोर्ट पत्रिकामा आएका थिए । Continue reading →